Israrlı Takip Suçu Ne Zaman Yürürlüğe Girecek? Toplumsal Yapılar Üzerinden Bir İnceleme
Araştırmacının Davetkâr Girişi: Toplumsal Yapılar, Etkileşimler ve Sınırlar
Bir sosyolog olarak, toplumsal yaşamın örüntülerini, bireylerin birbirleriyle kurdukları ilişkilerdeki anlamları ve kültürel kodları çözmeye her zaman büyük bir merak duyuyorum. Toplumların normları, cinsiyet rollerinin biçimlenmesi, bireylerin topluluk içindeki konumları ve bireysel/kollektif kimlikler… Hepsi bir araya geldiğinde, sadece bireylerin değil, toplulukların da nasıl dönüştüğünü gösteriyor. Bu bağlamda, dikkati çekmesi gereken bir düzenleme karşımıza çıkıyor: Türk Ceza Kanunu Madde 123/A ile düzenlenen “ısrarlı takip suçu”. Peki, bu suç tipi ne zaman yürürlüğe girdi, ve toplumsal normlarla cinsiyet rolleri ve kültürel pratikler açısından ne anlama geliyor? Bu yazıda, erkeklerin geleneksel olarak üstlendiği yapısal işlevler, kadınların ilişkisel bağlara odaklanma eğilimleri üzerinden toplumsal bir çözümleme yaparken, aynı zamanda bu düzenlemenin ne zaman yürürlüğe girdiğini de ele alacağız.
Yasama Süreci ve Yürürlük Zamanı
Toplumsal düzenin korunması amacıyla yapılan yasal düzenlemeler genellikle kültürel pratiklerin, toplumsal taleplerin, medyada gündeme gelen olayların bir yansımasıdır. “Israrlı takip suçu” düzenlemesi de bunun bir örneğidir. Türk hukuk sisteminde, 2022 yılında kabul edilen 7406 sayılı Kanun ile Türk Ceza Kanunu’na 123/A maddesinin eklendiği ve bu maddenin 12 Mayıs 2022 tarihinde yürürlüğe girdiği görülmektedir. [1] Dolayısıyla, bu suç tipi artık bağımsız bir suç olarak tanımlanmış, yani sadece “kişilerin huzur ve sükûnunu bozma” gibi genel suç tipleri altında değil, özel bir düzenleme ile ele alınmıştır. [2]
Bu tarihsel bilgi, toplumsal normların değişimini de gösterir: geleneksel olarak gözlemlenen takip veya gözlem pratiği, artık hukuki bir sınır çizgisine dönüştürülmüştür.
Cinsiyet Rolleri, Toplumsal Normlar ve Suçun Algısı
Toplumsal yapılar içerisinde, erkeklerin genellikle yapısal işlevlere — kurumlara, hukuka, kolektif örgütlenmeye — odaklandığı; kadınların ise ilişkisel bağlara, sosyal ağlara, duygusal ve bakım bağlarına daha yoğun yöneldiği yönünde sosyolojik analizler vardır. Bu çerçevede “ısrarlı takip suçu”nu ele aldığımızda birkaç nokta öne çıkar:
– Erkeklerin “yapısal işlevler” paradigmaları içinde, güç, denetim, takip etme gibi eylemler geçmişte daha “normalleştirilmiş” olabilir. Yani izleme, gözetleme gibi davranışlar toplumsal norm içinde görece tolere edilmiş bir alan olabilir. Ancak bu düzenlemeyle birlikte, yapısal işlevlerin ötesinde, bireylerin özel alanlarına müdahale eden davranışlar toplumsal olarak yeniden sınırlandırılmıştır.
– Kadınların ilişkisel bağlara odaklanması ise, izleme ya da takip eyleminin ‘ilişki üzerinden kurulan bağ’ olarak algılanmasına yol açabilir. Örneğin, bir kadının sosyal medya üzerinden birini takip etmesi, toplumsal algıda “arkadaşlık” ya da “ilaç arama” gibi yorumlanabilirken; aynı eylemin erkek ya da farklı bağlamlarda olması ise başka anlamlar kazanabilir. Bu durumda 123/A maddesiyle devreye giren düzenleme, hem kadın mağdurların hem de erkek mağdurların korunması açısından toplumsal bir eşitlik kaygısını yansıtır.
– Kültürel pratikler açısından farklı topluluklarda “takip” edici davranışlar farklı anlamlar taşıyabilir. Bazı geleneksel toplumlarda “koruma” ya da “gözetim” ritüeli erkek tarafından icra edilen bir sosyal görev iken; modern hukuki düzenlemeler bu tür pratiklerin otomatik olarak kabul edilemeyeceğini göstermiştir. Yani normlar değişmiştir.
Bu bağlamda, “ısrarlı takip” suçu, yalnızca bireysel bir davranışın cezai niteliğini kazanması değil; toplumsal normların, cinsiyet rollerinin, kültürel pratiklerin sorgulanması anlamına da gelir.
Toplumsal Yapılar, Kültürel Pratikler ve Yürürlükten Sonra Yaşanan Değişim
Yürürlüğe giren düzenlemenin ardından toplumsal yapılar ve kültürel pratikler arasındaki etkileşimde şu dönüşümler dikkat çeker:
– Artık “birini takip etmek” ya da “gözetlemek” kültürel bağlamda meşru görülen bir davranış olarak kalamayabilir. Çünkü hukuki düzenleme, bu tür eylemlerin bireyin özgürlüğünü ve güvenliğini ihlal edebileceğini tanımıştır.
– Kültürler arasında “takip” ve “ilgi gösterme” biçimleri değişebilir. Bazı toplumlarda “takip etme” davranışı yakınlık göstergesi olarak kabul edilirken, modern hukuki çerçevede bu eylem mağdur açısından tehdit olarak algılanabilir. Bu bağlamda, yürürlükteki yasal düzenleme kültürel pratikler ile hukuki normlar arasındaki dönüşüm noktasını temsil eder.
– Bireyler ilişkisel bağlar kurarken hem kendi cinsiyet rollerinden hem toplumsal beklentilerden etkilenirler. Örneğin bir kadın için “takip edilmek”, güvenlik ya da ilgi göstergesi olabilirken; erkek için yapısal bağlamda “kontrol etme” biçiminde algılanabilir ve bu çok daha farklı toplumsal ve hukuki sonuçlar doğurabilir. Yasal düzenleme bu tür toplumsal anlam eşitsizliklerini de dönüştürme potansiyeli taşır.
Okuyucuya Davet: Toplumsal Deneyimlerinizi Düşünün
Ve şimdi sizlere soruyorum: Siz kendi toplumsal deneyimlerinizde, “takip etme”, “gözetleme”, “izleme” gibi davranışların hangi bağlamlarda kabul edildiğini gördünüz mü? Hangi kültürel pratiklerde bu davranış hâlâ “koruma” ya da “yakınlık” sembolü olarak algılanıyor? Cinsiyet rollerinin bu davranışları nasıl biçimlendirdiğini düşündünüz mü? Yasal düzenlemeler yürürlüğe girdikten sonra bireysel ve toplumsal davranışlarınızda ya da gözlemlerinizde bir değişim fark ettiniz mi?
Bu yazı, yalnızca yasal yürürlük tarihini vermekle kalmıyor; aynı zamanda toplumsal yapılar, kültürel pratikler ve cinsiyet rolleri üzerinden bir analiz sunmayı amaçlıyor. Toplumsal normlar değiştikçe, bireylerin nasıl ilişki kurduğu, nasıl sınırlar koyduğu ve hangi davranışları kabul ettiği de dönüşüyor. Siz de kendi kültürünüz ve çevrenizle bu değişimi düşünün ve yorumlayın.
—
Sources:
[1]: “Israrlı Takip Suçunun Cezası | İstanbullu Hukuk”
[2]: “Israrlı Takip Suçu”